کشور ما ایران از لحاظ آثار تاریخی و جغرافیایی جاذبه های متنوع و فراوانی برای جهانگردی و ایرانگردی دارد این جاذبه ها را به طور کلی می توان به دو گروه جاذبه های طبیعی و جاذبه های تاریخی و فرهنگی تقسیم کرد.

الف - جاذبه های طبیعی
دریاها، سواحل ،‌جنگل ها : سواحل دریای خزر یکی از مهم ترین قطب های جهانگردی ایران است . جلگه باریک و ممتد به طول 700 کیلومتر از آستارا تا گرگان،‌آب و هوای معتدل، آب دریا با املاح کم و عمق مناسب به این ناحیه را محل مساعدی برای شنا و تفریح و استراحت ساخته است. در ناحیه خزری جنگل های انبوه و پیوسته روی دامنه های البرز روییده است. مناطق ییلاقی و سرسبز کلاردشت تالار انزلی دریاچه و لشت، ماسوله از دیدنی های این ناحیه هستند. ماسوله در منطقه کوهستانی استان گیلان حدود 30 آبادی کوچک و بزرگ را در بر دارد.
از جمله جاذبه های طبیعی این ناحیه پارک جنگلی سی سنگان است که در شرق شهرستان نوشهر قراردارد. در این ناحیه جنگلی امکاناتی نظیر میز و نیمکت های چوبی، سرویس های بهداشتی،‌آلاچیق های چوبی، اجاق های آتش و چادرهایی جهت اسکان مسافران ساخته شده است که البته به نسبت انبوه مسافران ناکافی است . یکی دیگر از جاذبه های برجسته طبیعی در شمال ایران پارک ملی گلستان است که بین گنبدکاووس و بجنورد قرار دارد . این پارک یکی از مهم ترین پارک های ملی خاورمیانه محسوب می شود. در این پارک ملی منطقه ای به بخش تفرجگاه اختصاص یافته که سالیانه صدها هزار نفر به آن وارد می شوند.
تجمع بیش از اندازه توریست در مراکز تفرجی این ناحیه سبب آسیب رساندن به پوشش گیاهی و فرار و جابجایی غیرعادی حیوانات می گردد و آلودگی هایی نظیر تعویض روغن اتومبیل، ریختن زباله و آتش افروختن و از بین بردن پوشش گیاهی بخصوص در اطراف جاده ای که از این پارک عبور می کند از مشکلاتی است که در این ناحیه ایجاد شده است. سواحل جنوبی ایران : کناره های خلیج فارس و تنگه هرمز بنادر فعال بازرگانی چون بندرعباس و جزایری چون قشم و کیش با دارا بودن بازارهای بزرگ خرید و امکانات قایقرانی و تفریحی مسافران زیادی را به خود جلب می کند. جنگل های سحرآمیز ... در سواحل بندرعباس که به هنگام مد دریا تا نیمه به زیر آب می روند از دیدنی های این ناحیه است.

نواحی کوهستانی : ارتفاعات البرز و زاگرس در هنگام زمستان که پوشیده از برف است حوزه های ورزش زمستانی را تشکیل می دهند. در فصل تابستان دامنه های این ارتفاعات با آب و هوای معتدل، چشم اندازهای طبیعی زیبا، آبشارها و چشمه سارها و غارهای طبیعی به نواحی تفریحی جاذب مبدل می شوند. دامنه های سبلان و سهند در آذربایجان و اردبیل منطقه دماوند در البرز و استان های واقع در قلمرو کوههای زاگرس از نواحی عمده جذب مسافر در فصل تابستان هستند.از حوزه های مهم ورزش زمستانی در ایران می توان آبعلی،‌ دیزین، شمشک و توچال را در ارتفاعات البرز نام برد.

آب های گرم معدنی : آب های معدنی دارای املاح معدنی است و معمولاً از چشمه یا نقاط حفر شده در طبقات زیرزمینی بدست می آید. برخی از این آب ها دارای خواص بهداشتی و درمانی هستند و در امراض پوستی و سایر بیماری ها مؤثر می افتد و از این رو به آنها آب های درمانی هم گفته می شود. چون آب برخی از چشمه های معدنی گرم است عده ای آنها را آب های گرم نامیدند.
ب – جاذبه های فرهنگی و تاریخی
اماکن مقدس مذهبی : شهر مقدس به دلیل وجود بارگاه امام رضا (ع) مهمترین قطب مذهبی کشور است. در اطراف حرم مطهر نیز بناهای متعددی چون صحن مسجد گوهرشاد، صحن عقیق و جدید وجود دارد که از نظر کاشیکاری، معماری و هنرهای تزئینی از جالب ترین بناهای مذهبی اسلام به شمار می رود. شهر مذهبی قم و ری و شیراز از جمله مراکز مهم جهانگردی ایران به شمار می روند.
ابنیه و آثار تاریخی: شهر اصفهان با وجود میدان نقش جهان عمارت عالی قاپو، مسجد امام خمینی ،‌مسجد شیخ لطف الله و بازار قیصریه را در بر می گیرد و با ابنیه دیگر نظیر سی و سه پل، پل خواجو و کاخ چهلستون گنجینه ای از هنرهای گوناگون معماری مینیاتور ،‌کاشی کاری و حجاری را به وجود آورده است.
استان فارس نیز با بناهای باستانی چون تخت جمشید ، نقش رستم و خرابه های استخر، تخت سلیمان، پاسارگاد و آثار تاریخی پس از اسلام چون مسجد و حمام وکیل شیراز، بازار وکیل ، دروازه قرآن و آرامگاه حافظ و سعدی از قطب بهای عمده جهانگردی فرهنگی و تاریخی کشور محسوب می شود.
کتابخانه ها و موزه ها نیز از جمله مراکزی است که بازدید کنندگان داخلی و خارجی را به سوی خود جلب می کند.  

  بیماری کنونی جهانگردی ایران

در سال هایی که جنگ تحمیلی در مرزهای غربی کشور ما جریان داشت در استان های غربی و جنوب غربی کشور، جهانگردی رکود پیدا کرد. در دوران بازسازی پس از جنگ این استان ها به تدریج اهمیت جهانگردی خود را باز می یابند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی جهانگردی در ایران رکود پیدا کرد. در دوران بازسازی پس از جنگ این استانها به تدریج اهمیت جهانگردی خود را باز می یابند.
پس از پیروزی انقلاب اسلامی و با شروع جنگ تحمیلی جهانگردی در ایران رکود پیدا کرد. علاوه بر مسائل مربوط به جنگ،‌تبلیغات استکبار جهانی بر علیه کشور ایران و ارزش های انقلاب اسلامی نیز موجب کاهش ورود جهانگردان خارجی به کشور شد. اما در سال های اخیر به دلیل اهمیتی که صنعت جهانگردی در افزایش درآمد، ایجاد اشتغال و تبادل فرهنگی میان ملت ها دارد و کشور ما نیز دارای جاذبه های فراوانی می باشد توجه به توسعه این صنعت روز به روز بیشتر می شود. منظور از بازارهای جهانگردی کشورهایی است که مقصد حرکت جهانگردان آنها کشور ایران می باشد. شهرنشینی در کشور ما بروز گسترش بیشتری پیدا می کند و با زندگی شهری نیاز بیشتری به گذران اوقات فراغت در دامن طبیعت احساس می شود. بنابراین با افزایش تقاضا ایرانگردی نیز باید توسعه یابد و امکانات بالقوه مناطق مختلف کشور شناسایی و برای آنها برنامه ریزی شود. توسعه جهانگردی خارجی و داخلی کشور باید به گونه ای باشد که به ارزش های اسلامی و فرهنگی جامعه لطمه وارد نکند و همچنین موجب خسارت به محیط های طبیعی نشود.  

  سؤالات درس سیزدهم
1 – جاذبه های ایران را به چندگروه می توان تقسیم کرد نام ببرید؟

جاذبه های طبیعی ، جاذبه های تاریخی و فرهنگی  

  2 – تعدادی از حوزه های مهم ورزش زمستانی در ایران نام ببرید؟

آبعلی – دیزین – شمشک – توچال  

  3 – مناطق ییلاقی و سرسبز کلاردشت ،‌تالاب انزلی،‌دریاچه ولشت و ماسوله از دیدنی های چند ناحیه ای هستند؟

کرانه های جنوبی دریای خزر